مهم‌ترین مسئله این روزهای جهان نسل‌کشی عجیب و غریبی است که در غزه رخ می‌دهد. تعداد کشته شد گان فسلطینی در نبردی کمتر از ۲۰ روز به حدود ۱۰۰۰ نفر رسیده است و بخش عمده‌ای از این آمار را کودکان تشکیل می‌دهد، قاعدتا هیچ انسانی نمی‌تواند به این مسئله بی‌تفاوت باشد و شاید هنرمندان در راس نفوسی باشند که به این مسئله حساسیت نشان می‌دهند. مسئله فلسطین و اسرائیل به منافع کشورهایی گره خورده است و شاید مراودات خاص کاخ سفید و تلاویو مانع از جهت‌گیری منصفانه سیاسیون معتدل امریکایی است؛ مسئله‌ای که احتمالا در واکنش نشان ندادن هنرمندان امریکایی تاثیر داشته است. در این متن می‌خواهم مروری کنیم بر واکنش چند هنرمند برحسته یا حداقل مشهور حوزه موسیقی به وقایع فلسطین. هنرمندانی که مصلحت خویش در ساز و کار و اقتصاد موسیقی نادیده گرفتند و در مورد وقایع غزه سکوت نکردند.
 

• ستاره‌ای که حرفش را پس گرفت

ری­هانا ستاره بزرگ موسیقی و یکی از ایکون‌های پاپ امروز جهان چند روز پس از آغاز جنگ در توی‌تر خود نوشت: «فلسطین را‌‌ رها کنید.». بعد از چند ساعت بعد این جمله را حذف کرد و بعد این جمله را نوشت: «بیاید دعا کنیم برای صلح و یک پایان خوش برای تنش ِ فلسطین-اسرائیل. ایا امیدی هست؟

سایت تی.‌ام. زد در این باره نوشته است که دوایت هاوارد، بسکتبالیست مشهور امریکایی هم کار مشابه‌ای انجام داده است. یعنی اول یک جمله ضد اسرائیلی نوشته و بعد آن را حذف کرده است.

معلوم نیست چرا ری هانا جمله اول خود را حذف کرده است ظاهرا صلاح خویش را در این شکل از موضع‌گیری ندیده است.
 

• برای پیروزی

راجر واترز یکی از فعال‌ترین هنرمندان ضد اسرائیل در دنیاست. درگیری واترز با این مسئله ۸ سال پیش آغاز شد؛ زمانی که از او دعوت شد تا در تلاویو کنسرت برگزار کند. واترز در آن زمان ایمیل‌های بسیاری دریافت کرد که این سرزمین اشغالی است و در آنجا برنامه اجرا نکن و... واترز در‌‌ همان سال رفت و روی دیواری در تلاویو نوشت: «ما هیچ کنترل فکری را احتیاج نداریم». در این ۸ سال گذشته فلسطین یک از مهم‌ترین مسئله‌های واترز بوده و در مصاحبه‌های بسیاری از نسل کشی در آنجا صحبت کرده است. حتی در نامه‌ای به اسکارلت جوهانسون (ستاره هالیوودی) که ظاهرا قرار بوده در افتتاح کارخانه‌ای در این سرزمین اشغالی مشارکت داشته باشد، با تندی آماری از جنایت‌های صهیونیست‌ها می‌دهد. برای بسیاری از همکاران هم مرتبه‌اش مثل نیل یانگ، گروه رولینگ استونز و... که تصمیم داشتند در تلاویو برنامه اجرا کنند نامه نوشت که به آنجا نروید و اسرائیل را تحریم فرهنگی کنید.

واترز همچنین چندی پیش در کنار نام‌های برجسته‌ای همچون نوام چامسکی، اسلاوی ژیژک، مایک لی، کن لوچ، در کمپینی برای تحریم تسلیحاتی اسرائیل هم شرکت کرد. خبر شکل گیری این گروه مخالف خوان را چندی روز پیش گاردین منتشر کرد. واترز سال گذشته در مصاحبه با سایت کان‌تر پانچ رژیم صهیونیستی را با نازی‌ها مقایسه کرده بود: «آن‌ها [خاخام‌های راست گرا] اعتقادات عجیب و غریبی دارند، معتقدند هرکسی که یهودی نیست، صرفاً برای خدمت کردن به آن‌هاست که روی زمین وجود دارد. فکر می‌کنند مردم بومی منطقه‌ای که آن‌ها در سال ۱۹۴۸ از سرزمینشان بیرون انداختند و همچنان هم به این کار ادامه می‌دهند، «نیمه‌انسان» هستند. شبیه به چیزی که در دههٔ ۱۹۳۰ در آلمان اتفاق افتاد.»

واترز در ۷ ژوئیه ۲۰۱۰ قطعه «ما پیروز خواهیم شد» /We Shall Overcome را برای مقاومت‌های غزه در برابر اسرائیل خواند. این قطعه در اواخر دهه ۱۹۴۰ میلادی برای می‌ارزه با رفتارهای نژادپرستانه در ایالات متحده در امریکا ساخته و اجرا شد. این قطعه توسط هنرمندانی که از چهره‌های شاخص موسیقی معترض بودند بار‌ها بازخوانی شد، جون بائز، پت سیگر (افسانه موسیقی فولک که سال گذشته در ۹۴ سالگی درگذشت)، برو اسپرینگستین، لویئس آرمسترانگ و....

راجر واترز همچنین در سال ۲۰۱۰ با دیوید گیلمور کنسرت خیریه‌ای برای حمایت از مهاجران فلسطینی برگزار کردند. این پس از جدایی پر حاشیه واترز از پینک فلوید در ۳۴ سال گذشته تنها دوبار با یکدیگر روی صحنه رفتن یکبار برای اجرایی کوتاه در کنسرت لایو ایت که برای کمک به افریقایی برگزار شد و یکبار دیگر هم برای فلسطین.
 

• ۶۶ سال حصر

گروه مشهور و محبوب مسیو اتک که چند روز پیش در دوبلین کنسرت داشتند، در حالی رو صحنه رفتند که روی استیج این جمله با لامپ‌های ال ایی دی نوشته شده بود: «غزه از سال ۱۹۴۸ تا کنون تحت محاصره و اشغال بوده است». در این اجرا اسامی کشته شدگان اخیر غزه روی پرده پشت آن‌ها در حین اجرای کنسرت نمایش داده شده است. این خبر را ایندیپندنت هفته گذشته مخابره کرد.

مسیو اتک (Massive Attack) یکی از شاخص‌ترین گروه‌های دو دهه اخیر است که با ایده‌های نو پا به عرصه موسیقی گذاشتند. بسیاری از منتقدان معتقدند مسیو اتک پدید آورنده ژانر پویا و مهم «تریپ هاپ» است. آنعا سال هاست که به گروهی فعال در حوزه‌های اجتماعی سیاسی و به خصوص با مواضع ضد اسرائیلی خود مشهور هستند. آن‌ها عضو فعال کمپین تحریم فرهنگی تلاویو هستند که سال ۲۰۰۵ توسط ۱۵۰ هنرمند به راه افتاد. رابرت دل­نجا (خواننده و آهنگساز گروه) ۴ سال پیش در گفتگو با سایت «نیو استیت من» گفتکو بود: «من نمی‌توانم در سرزمینی موسیقی اجرا کنم که حتی نیازهای روزمره اولیه‌ای که اسرائیلی‌ها از آن بهرمند هستند از فلسطینی‌ها دریغ می‌شود. من فکر می‌کنم بهترین واکنش دربرابر چنین حکومتی بایکوت کردن آن است...»

هنرمندانی که اجرا در تلاویو را کنسل کردند و یا بطورکلی فعالیت فرهنگی در این سرزمین اشغالی را تحریم کردند، کم نیستند: کارلوس سانتانا، پت سیگر، الویس کاستلو، گروه گوریلاز، برایان اِنو، استیوی واندر و... این اسامی نام آوران بزرگی در موسیقی هستند.

هرچقدر که زمان می‌گذرد هنرمندان بسیاری به جریان مخالف فعالیت فرهنگی در تلاویو می‌پیوندند همانطور که گفته شد در این رزوهای خشونت و خون هم هنرمندان بسیاری به مسئله فلسطین واکنش نشان دادند، قطعه ساختند و ویدئو آپلود کردند و در کنسرت‌هایشان آشکارا از فلسطین حمایت کردند. در ایران قطعات سفارشی بسیاری برای چنین موضوعات ساخته شده و همین چند هفته پیش هم سیلی از ترانه‌های آبکی برای جام جهانی به راه افتاده بودی اما برخلاف فعالیت‌های مردم عادی در شبکه‌های اجتماعی و حتی حضور جدی‌تر از قبل مردم در تجمعات اعتراضی در حمایت از غزه، موسیقیدانان ایرانی در این باره فعالیت خاصی نکردند. سیلی از ترانه که هیچ به جز ترانه «stop killing your fellow beings» از گروه «خورشید سیاه» که در موسیقی ما آپلود شد، هیچ واکنشی موسیقایی به این فاجعه نشان داده نشد. قرار نیست هنرمند در خانه نشسته باشد، ساز به دست و به مسائل اینکونه‌ای واکنش نشان بدهدف خُم رنگرزی که نیست ولی در این مورد بخصوص بحث جالبی است چون در ده سال اخیر قطعات سفارشی بسیاری برای موضوعات اینچنینی خوانده شده که کمترین دستمزدشان یک اتوموبیل سمند بوده و این توقع را به وجود می‌آورد که حداقل در چنین بزنگاهی چند قطعه هم بصورت دلی و غیر ِسمندی برای کشتار مردم بیگناه خوانده شود. شاید هم کثرت قطعات سفارشی برای چنین موضوعی باعث این مسئله شده باشد.

خیلی واضح است که وقتی هنرمندی در انگلیس یا امریکا وارد بحث تحریم تلاویو می‌شود، فرصت‌های اقتصادی بسیاری را از دست می‌دهد ولی در ایران خدا را شکر در این مسئله پیر و جوان، روشنفکر و سنت گرا اغلب اجماع نظر دارند و ساختن قطعه برآمده از یک نیاز درونی و انسانی کسی را دچار خسران نمی‌کند ولی همچنان تک قطعهٔ گروه خورشید سیاه تنها واکنش خودجوش به این مسئله است.